Achtergrond

Het onderzoek is gericht op de vraag wat een regisseur van zorg en ondersteuning aan kwetsbare gezinnen (en andere kwetsbare huishoudens) moet doen, weten, kunnen, mogen en wat voor hem geregeld moet zijn om zijn werk goed te kunnen doen. Met de resultaten van het onderzoek kunnen:

• regisseurs een gesprek met hun opdrachtgever aangaan
• gemeenten en instellingen zaken regelen zodat de regisseurs hun werk goed kunnen doen

Onderdeel van het onderzoek was een brainstorm onder bijna 70 professionals die zelf de regisseursfunctie hebben, dan wel werken met gezinnen met complexe problemen en vanuit die rol te maken hebben met een regisseur. Vragen die daarbij aan de orde kwamen waren:

• Hoe ziet het werk van de regisseur eruit?
• Welke competenties heeft de regisseur nodig om uw werk optimaal te kunnen uitvoeren?
• Welke bevoegdheden heeft de regisseur nodig om uw bevoegdheden optimaal te kunnen uitvoeren?
• Welke belemmeringen zijn er in het werk van de regisseur?

De uitkomsten van deze brainstorm zijn voorgelegd aan een aantal focusgroepen met experts, cliënten en cliëntondersteuners en regisseurs. De input van al deze mensen samen met alle bevindingen over de regiefunctie die de inspecties de afgelopen jaren in hun toezicht hebben opgedaan, heeft geleid tot deze handreiking.

Kwetsbare gezinnen

Kwetsbare gezinnen zijn huishoudens die in mindere mate zelfredzaam zijn. Ze kunnen daardoor niet volwaardig en actief participeren in de samenleving en hebben verschillende problemen. Deze gezinnen hebben vaak op verschillende leefgebieden zorg en ondersteuning nodig, zoals op het gebied van werk en inkomen, maatschappelijke ondersteuning, wonen, onderwijs, jeugdhulp, veiligheid en (geestelijke) gezondheid. In deze gezinnen kan het recht van kinderen om gezond en veilig op te groeien en te groeien naar zelfredzaamheid en zelfstandigheid, worden bedreigd. Als kinderen geen passende, samenhangende en effectieve zorg en ondersteuning krijgen, kunnen ze in een steeds kwetsbaardere positie terecht komen.

Deze gezinnen blijken vaak moeite te hebben met het zelf formuleren van hun hulpvraag en het organiseren van passende zorg en ondersteuning voor henzelf en voor hun kinderen. Dit geldt nog meer als bij de ouder(s) sprake is van een verstandelijke beperking of psychiatrisch probleem. Vaak komt de hulpvraag van de ouder(s) niet overeen met de hulpvraag van het kind.

Kwetsbare gezinnen vertonen daarnaast vaak zorgmijdend gedrag. Dan is een patroon te zien van het accepteren van bepaalde vormen van hulp (bijvoorbeeld in crisissituaties rondom financiën), zonder dat voor de onderliggende problematiek passende zorg en ondersteuning wordt ingezet en/of aanvaard. De ingezette zorg en ondersteuning hebben dan onvoldoende effect en is niet bestendig genoeg om de problemen op de langere termijn op te lossen of beheersbaar te maken. De inspecties verwachten dan ook dat het lokale netwerk (wijkteam) specifieke aandacht heeft voor deze kwetsbare gezinnen om onder meer de veiligheid van de kinderen in deze gezinnen te borgen. 

Andere onderzoeken naar de regiefunctie

In 2016 heeft TSD onderzoek gedaan naar de zorg en ondersteuning naar kwetsbare gezinnen vanuit het lokale netwerk: Het wijkteam en kwetsbare gezinnen.

Uit dit onderzoek blijkt dat ook na de decentralisaties nog geen eenduidigheid bestaat over wat een regisseur moet doen, wat hij hiervoor moet kunnen en weten, welke bevoegdheden hij moet hebben en welke randvoorwaarden voor hem geregeld moeten zijn. De inspecties stellen dat gemeenten er nog teveel van uitgaan dat de ideaalsituatie, zoals beschreven in visie- en beleidsstukken (1G1P1R), automatisch zijn beslag krijgt in de uitvoeringspraktijk.

In 2015 hebben de inspecties thematische onderzoeken gedaan rond de decentralisaties op het gebied van werk, zorg en jeugd:

• Gezinnen met geringe sociale redzaamheid
• Signaleren van onveiligheid
• Borgen van veiligheid in kwetsbare gezinnen. Amsterdam
• Borgen van veiligheid in kwetsbare gezinnen. Heerlen
• Borgen van veiligheid in kwetsbare gezinnen. Rotterdam
• Borgen van veiligheid in kwetsbare gezinnen. Zoetermeer

Uit deze onderzoeken blijkt dat de regie van zorg en ondersteuning aan kwetsbare gezinnen in de praktijk onvoldoende werd vormgegeven en welke knelpunten hierbij een rol speelden. De resultaten van deze onderzoeken droegen bij aan deze handreiking.

Checklist de Regisseur

De kennis van een goede regisseur

• Relevante richtlijnen
• Ouder- en kindproblematiek
• Deskundigheid op alle leefgebieden
• Sociaal-culturele kennis
• Sociale kaart

De competenties van een goede regisseur

• Helikopterview
• Probleemoplossend vermogen
• Daadkrachtig
• Organisatietalent
• Groepsgericht leiderschap (netwerkvaardigheid)
• Draagvlak creëren
• Aanpassingsvermogen
• Overtuigingskracht
• Zelfkennis

Bevoegdheden om een goede regisseur te kunnen zijn

• Doorzettingsmacht
• Opschaling
• Mandaat

Randvoorwaarden om een goede regisseur te kunnen zijn

• Samenwerkingsafspraken
• Competentieprofiel
• Verwerven en behouden van kennis en competenties
• Tijd
• Continuïteit
• Intervisie en casuïstiekbespreking
• Acceptatie regisseur
• Informatie-uitwisseling