Q&A Toezicht

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de Inspectie Justitie en Veiligheid houden samen toezicht op naleving van de Jeugdwet en aanverwante regelgeving. De gemeente heeft dus geen wettelijke taak om toezicht te houden op deze kwaliteitseisen. Wel kan de gemeente aanvullende kwaliteitseisen stellen. De gemeente ziet ook toe op naleving van die eisen.

Voor de Wmo geldt dat de gemeente sinds 1 januari 2015 volledig verantwoordelijk is voor de kwaliteit, het toezicht en handhaving. De gecontracteerde Wmo-aanbieders zijn direct verantwoordelijk voor het leveren van ondersteuning van voldoende kwaliteit. Maar de gemeente zorgt voor toezicht en handhaaft indien nodig.

Als een aanbieder zowel onder de Jeugdwet als onder de Wmo valt, zijn zowel de inspecties als de gemeentelijke toezichthouder aan zet.

Ja, in zoverre dat de inspecties toezicht houden op de kwaliteit van de jeugdhulp en de gezondheidszorg die in de sociale wijkteams wordt geleverd. Omdat de sociale wijkteams verschillende verschijningsvormen kennen, kent ook dat toezicht verschillende vormen.

De inspecties kijken daarbij, los van de verschijningsvorm, naar de gezamenlijke resultaten van organisaties die zich richten op jeugdigen en gezinnen die zorg en ondersteuning nodig hebben. Met andere woorden: wordt er goed samengewerkt in wijkteams en met andere partijen in het sociale domein? Waar nodig zoeken de inspecties hierbij de lokale Wmo-toezichthouder op.

Verder houden de inspecties toezicht op de naleving van de wet. Bestaat het wijkteam uit verschillende aanbieders in een samenwerkingsverband? Dan houden de inspecties toezicht op naleving door de aanbieders die jeugdhulp en gezondheidszorg bieden binnen het wijkteam. Is een wijkteam een eigenstandig entiteit (dat wil zeggen een door gemeenten gecontracteerde rechtspersoon)? Dan houden de inspecties toezicht op naleving door het wijkteam, voor zover dit jeugdhulp en gezondheidszorg biedt.

De inspecties houden geen toezicht op gemeenten en hun beleid. Dit is de taak van de gemeenteraad. Het toezicht op de kwaliteit van de jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering kan wel gevolgen hebben voor het beleid van de gemeenten.

Zo kan uit het toezicht van de inspecties blijken dat bepaalde tekortkomingen in de jeugdhulp door de betreffende gemeente moet worden weggenomen. Bijvoorbeeld als het gaat om de regievoering,

Uitzonderingen

Een gemeente kan in bepaalde gevallen ook zelf jeugdhulp verlenen. Voor zover een gemeente optreedt als jeugdhulpaanbieder valt zij voor dat gedeelte wel onder toezicht van de inspecties. De kwaliteitseisen van de Jeugdwet zijn dan op de gemeente van toepassing. Zij valt daarmee onder de meldplicht bij calamiteiten of geweld.

Daarnaast kunnen personen onder de verantwoordelijkheid van het college werkzaamheden verrichten. Het gaat om werkzaamheden met betrekking tot de toeleiding naar, advisering over, de bepaling en het inzetten van de aangewezen voorziening. In dat geval gelden de kwaliteitseisen ten aanzien van verantwoorde werktoedeling. Ook gelden de eisen voor het bezit van een verklaring omtrent het gedrag. 

Het landelijk toezicht in het kader van de Jeugdwet wordt uitgevoerd door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Inspectie Justitie en Veiligheid (Inspectie JenV). Waar nodig voeren zij dit toezicht samen uit.

• De IGJ houdt toezicht op onder andere: jeugdhulpaanbieders, gecertificeerde instellingen en het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling (Veilig Thuis).
• De IGJ houdt ook toezicht op: aanbieders van jeugdgezondheidszorg, de jeugd-GGZ en jeugd-LVB. Deze zorgvormen vallen als jeugdhulp onder de Jeugdwet.
• De Inspectie JenV houdt toezicht op: tenuitvoerlegging van strafrechtelijke beslissingen bij jeugdreclassering. Ook houdt de Inspectie JenV toezicht op de Raad voor de Kinderbescherming, de Justitiële Jeugdinrichtingen en Halt.

Deze toezichthouders treden bij het toezicht op de Jeugdwet gezamenlijk op. Daarnaast werken de inspecties samen in het Toezicht Sociaal Domein, waarvan ook de Inspectie van het Onderwijs en de Nederlandse Arbeidsinspectie deel uitmaken. Afhankelijk van het onderwerp neemt telkens een van de verschillende inspecties van dit samenwerkingsverband het voortouw.

Verleent een natuurlijk persoon of rechtspersoon jeugdhulp, en heeft hij daartoe met de gemeente een financiële relatie (contract, subsidie of via een pgb van de cliënt)? Dan valt die onder de kwaliteitseisen van de Jeugdwet en het toezicht van de inspectie.

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Inspectie Justitie en Veiligheid (Inspectie JenV) houden tezamen toezicht op naleving van de Jeugdwet en aanverwante regelgeving. Een gemeente heeft derhalve geen wettelijke taak om toezicht te houden op deze kwaliteitseisen. Wel kan de gemeente aanvullende kwaliteitseisen stellen, ook als het gaat om zorg gefinancierd door middel van een pgb.

Het toezien op naleving van die aanvullende gemeentelijke kwaliteitseisen is aan de gemeente. De VNG en de inspectie hebben in het Afsprakenkader en draaiboeken vastgelegd dat gemeenten aanbieders die nieuw toetreden tot de markt van jeugdhulp melden via het Inspectieloket Jeugd. Het gaat dan om aanbieders die nog niet bekend zijn bij de inspecties. Dit geldt ook voor jeugdhulp verleend via een pgb. Dit kunt u doen via een meldformulier. Op de lijst van reeds bekende jeugdhulpaanbieders kunt u zien welke jeugdhulpaanbieder(s) reeds bekend zijn bij de inspecties.

Naast het toezicht van de inspecties zijn ook de gemeenten verantwoordelijk voor de kwaliteit van de jeugdhulp. Gemeenten zijn er op grond van de wet immers verantwoordelijk voor dat een (kwantitatief en kwalitatief) toereikend en passend aanbod van jeugdhulp en kinderbeschermingsmaatregelen beschikbaar is. Wordt daarbij gekozen voor financiering door middel van een pgb? Dan moet de gemeente zich voor verstrekking (o.g.v. art. 8.1.1., tweede lid, onder c, van de Jeugdwet) afvragen of de kwaliteit van zorg door middel van dit pgb van goede kwaliteit is.

Als een inspectie toezicht heeft uitgevoerd bij een specifieke jeugdhulpaanbieder vindt u het rapport op de website van de betreffende inspectie. Dat geldt ook voor het toezicht bij een gecertificeerde instelling.

Het toezicht in het jeugddomein kan het onderzoek naar de kwaliteit in algemene zin (zie artikel 9.1 van de Jeugdwet) betreffen. Maar ook het toezicht op de naleving van de wet (zie artikel 9.2 van de Jeugdwet). Uiteraard zijn combinaties ook mogelijk.

De inspecties voeren deze taak enerzijds uit door geprogrammeerd toezicht. Bijvoorbeeld risicogestuurd toezicht op specifieke aanbieders of thematisch toezicht.  Anderzijds door niet-geprogrammeerd toezicht. Bijvoorbeeld naar aanleiding van meldingen van calamiteiten en geweld (zie artikel 4.1.8 uit de Jeugdwet). De inspecties houden toezicht op de wettelijke kwaliteitseisen voor het jeugddomein.

In de Jeugdwet is vastgelegd dat jeugdhulpaanbieders en gecertificeerde instellingen aan de volgende kwali­teitseisen moeten voldoen. Deze aanbieders/instellingen moeten:

• verantwoorde hulp bieden;
• zich zo organiseren en voorzien van kwalitatief en kwantitatief personeel, dat verantwoorde hulp kan worden geboden (verantwoorde werktoedeling);
• werken met een familiegroepplan, hulpverleningsplan of plan van aanpak;
• een kwaliteitssysteem hebben;
• werken met medewerkers die beschikken over een VOG;
• een verplichte meldcode hebben voor huiselijk geweld en kindermishandeling;
• een meldplicht hebben bij een calamiteit;
• een meldplicht hebben bij geweld bij de verlening van jeugdhulp;
• beschikken over een klachtencommissie;
• een cliëntenraad hebben;
• de cliënt toestemming vragen voor verlening jeugdhulp;
• een vertrouwenspersoon in de gelegenheid stellen zijn taak uit te oefenen.

De wet schrijft voor dat de inspecties rekening houden met de wensen van de gemeente(n). De inspecties maken hiervoor een concept-jaarwerkprogramma.

Het concept-jaarwerkprogramma wordt voorafgaand aan het toezichtjaar via de bestuurlijke commissies voorgelegd aan de gemeenten. Met daarbij het verzoek om daarop te reageren en prioritering aan te brengen. Ontbreken er in de ogen van de gemeenten zwaarwegende zaken? Dan is overleg mogelijk tussen het aanspreekpunt van de gemeenten (bij de VNG) en de inspecties om te bepalen of en welke aanpassingen in het jaarwerkprogramma worden aangebracht.

Het meest actuele Jaarwerkprogramma Jeugd is terug te vinden op de site van Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.

Gemeenten en inspecties hebben hierover afspraken gemaakt. Deze zijn vastgelegd in een afsprakenkader.

Indien de inspecties van plan zijn tot handhaving over te gaan, stemmen zij dit af met de gemeenten die het aangaat. Hierdoor zijn de gemeenten op de hoogte van mogelijke gevolgen voor het jeugdhulpaanbod. Handhavende maatregelen – zoals een inspectiebevel tot sluiting van een zorgaanbieder, zorgeenheid of zorglocatie – worden vóór het treffen van zo'n maatregel bekendgemaakt gemaakt aan de gemeenten.

Zo kan vervangende zorg en hulp worden georganiseerd voor de betrokken cliënten. Of kunnen andere maatregelen op tijd worden genomen om de zorg en hulp voor cliënten door te laten gaan.

De inspecties houden toezicht op aanbieders van jeugdhulp en gecertificeerde instellingen. Het onderscheid tussen hoofd- en onderaannemerschap is daarbij niet relevant. Wat betekent dat de inspecties zowel op hoofd- als op onderaannemers toezicht houden.

Voor de Wmo geldt dat de gemeente per 1 januari 2015 volledig verantwoordelijk is voor de kwaliteit, het toezicht en handhaving.

Hoewel de gecontracteerde aanbieders direct verantwoordelijk zijn voor het leveren van ondersteuning van voldoende kwaliteit, is de gemeente aan zet om hier toezicht op te houden en te handhaven indien nodig.

Rijksinspecties voeren het toezicht uit op instellingen die jeugdhulp bieden, zoals omschreven in de Jeugdwet. Maar ook op instellingen die zorg leveren als omschreven in de Kwaliteitswet zorginstellingen.

De inspecties houden geen toezicht op collectieve taken die landelijk worden ingekocht, zoals vertrouwenswerk en de Kindertelefoon.

Specialistische jeugdhulp die via landelijke raamcontracten wordt ingekocht valt wel onder het toezicht van de inspecties.